Wydziedziczenie jest to instytucja prawa spadkowego, mająca na celu pozbawienie określonych osób prawa do zachowku. Spadkodawca może w testamencie dokonać wydziedziczenia, czyli pozbawić swoich zstępnych, małżonka i rodziców zachowku. Przesłankami wydziedziczenia są:
- uporczywe postępowanie osoby uprawnionej do zachowku wbrew woli spadkodawcy w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuszczenie się przez osobę uprawnioną do zachowku względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywe niedopełnianie przez osobę uprawnioną do zachowku względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Istotnym jest, iż wydziedziczenie może być dokonane przed spadkodawcę wyłącznie w testamencie, a przyczyna wydziedziczenia powinna zostać ujawniona w jego treści. Wymienione w art. 1008 kc przyczyny wydziedziczenia stanowią katalog zamknięty, co oznacza, iż niemożliwym jest dokonanie przez testatora wydziedziczenia z uwagi na inny powód, niż wskazany w powołanym przepisie
Warto zwrócić uwagę, iż przebaczenie przez spadkodawcę osobie uprawnionej do zachowku uznawane jest jako okoliczność wyłączająca możliwość wydziedziczenia, zgodnie bowiem z art. 1010 § 1 kc: „Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.”
Przebaczenie jest aktem uczuciowym i emocjonalnym, rozumiane jest ono jako wola spadkodawcy wyrażona na zewnątrz, iż nie żywi on już w stosunku do danej osoby przykrości i żalu z uwagi na jej wcześniejsze zachowanie. Dla skuteczności przebaczenia nie jest wymagane zachowanie formy testamentowej.
W przypadku gdy po sporządzeniu testamentu, w którym zamieszczony został zapis o wydziedziczeniu relacje pomiędzy spadkodawcą, a osobą uprawnioną do zachowku ulegną poprawie i dojdzie do przebaczenia przez spadkodawcę, wówczas należy uznać, iż przebaczenie uchyla zawarte w testamencie wydziedziczenie. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 października 2018 r. sygn. akt: III CZP 37/18 wyjaśnił, iż: „przebaczenie przez spadkodawcę uprawnionemu do zachowku może nastąpić także po wydziedziczeniu go w testamencie i do swej skuteczności nie wymaga zachowania formy testamentowej.”
