Z doświadczenia zawodowego wiem, że zdarzają się czasem sytuacje, kiedy to spadkodawca pozostawił po sobie testament, jednak przy rozporządzaniu swoim majątkiem pominął całkowicie swoją najbliższą rodzinę. W rozmowie z klientami pojawiają się wówczas pytania o możliwość wystąpienia do spadkobierców, którym przypadł cały spadek z roszczeniem o zapłatę.
W takiej sytuacji zastosowanie mają przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące instytucji zachowku, która stanowi rozwiązanie prawne, mające na celu zabezpieczenie sytuacji majątkowej członków najbliższej rodziny spadkodawcy.
Zgodnie z art. 991 kc do kręgu osób uprawnionych do zachowku należą: zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na mocy ustawy. Roszczenie o zachowek jest roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej. W sytuacji gdyby osoba uprawniona do zachowku nie otrzymała od spadkodawcy zachowku w postaci darowizny, zapisu, bądź powołania do spadku, wówczas osobie tej przysługiwać będzie przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia lub uzupełnienia zachowku.
Jeżeli osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy albo zstępny spadkodawcy jest małoletni, wówczas należy się im zachowek w wysokości 2/3 wartości udziału spadkowego, jaki by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym. Natomiast w pozostałych wypadkach wysokość roszczenia o zachowek jest równa połowie wartości udziału spadkowego.
Zasadnym jest zwrócenie uwagi, iż roszczenie o zachowek lub o uzupełnienie zachowku może być dochodzone także przez spadkobierców ustawowych w stosunku do pozostałych współspadkobierców ustawowych (tak też wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lutego 2004 r. sygn. akt II CK 444/02).
Warto również wspomnieć, iż roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu, zaś roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.
